Γιατί το παιδί πρέπει να μάθει να παίζει σκάκι;
Το σκάκι βελτιώνει τα χαρακτηριστικά που χρειάζεται ένας μαθητής ώστε να επιτύχει στο σχολείο. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι το σκάκι:
- Αναπτύσσει την αυτοσυγκέντρωση, τις επικοινωνιακές και γνωστικές δεξιότητες, την κριτική και στρατηγική σκέψη, τη μνήμη, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, την πνευματική ωριμότητα και δημιουργικότητα, καθώς επίσης την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση.
- Ενθαρρύνει τη βαθειά σκέψη, την εξαντλητική και τελειωτική ανάλυση της σχέσης δράσης-αντίδρασης-συνέπειας και τη νοερή απεικόνιση σχέσεων αλληλουχίας.
- Σε χώρες όπου το σκάκι διδάσκεται στα σχολεία, οι μαθητές εμφανίζουν αυξημένες δυνατότητες στην αναγνώριση σύνθετων προτύπων και συνέπεια αυτού είναι να αριστεύουν συχνότερα στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες.
- Σε μαθητές με μαθησιακά προβλήματα βοηθά σημαντικά στη βελτίωση της δεξιότητας διατύπωσης και ανάλυσης λεκτικών συλλογισμών αλλά και στην άσκηση αυτοελέγχου.
- Σε μαθητές της Α’και Β’ τάξης του Δημοτικού, βοηθά στην ανάπτυξη επίκτητων μαθησιακών ικανοτήτων.
- Διδάσκει το ομαδικό πνεύμα με έμφαση στις ικανότητες του ατόμου, την αξία της σκληρής δουλειάς και της αφοσίωσης, την υπευθυνότητα και την ισότιμη αποδοχή των επαίνων και των δυσμενειών, την αξία της νίκης αλλά και της τιμητικής ήττας, τον υγιή επί ίσοις όροις ανταγωνισμό, την ευγενή άμιλλα και το «ευ αγωνίζεσθαι». Πάνω απ’ όλα το σκάκι διδάσκει την ταπεινότητα, αντί να καυχιέται για τη νίκη του, ο σκακιστής ενθαρρύνεται να μάθει από τον αντίπαλό του και να του φέρεται με σεβασμό.
Αλέξανδρος Μιχαηλίδης
Οι περισσότεροι άνθρωποι αφελώς θεωρούν ότι όποιο παιδί είναι καλό στο σκάκι, είναι απαραιτήτως μια πνευματική διάνοια. Αντιθέτως, οι ικανότητες που διέπουν έναν άριστο σκακιστή είναι επίκτητες, ως εκ τούτου διδακτές σε όλους. Πράγματι, το σκάκι δεν είναι μόνο για τα λίγα προικισμένα παιδιά. Η ενασχόληση με το σκάκι είναι ευεργετική, όχι μόνο για τους διανοητικά προικισμένους, αλλά και για άτομα με μαθησιακές ιδιαιτερότητες, όπως τα παιδιά με δυσλεξία και τα υπερκινητικά παιδιά.
Συνοψίζοντας, το σκάκι είναι ένα παιδαγωγικό εργαλείο που μπορεί να κάνει κάθε παιδί εξυπνότερο αλλά και κοινωνικότερο.
Το ΣΚΑΚΙ έχει απλούς κανόνες!
Παρά την κραταιά αντίληψη ότι το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που απευθύνεται σε ευφυΐες, είναι εύκολο για οποιονδήποτε να μάθει τους κανόνες του. Παιδιά 4-5 ετών μπορούν να μάθουν γρήγορα τους βασικούς κανόνες και δεν υπάρχει πραγματικός λόγος για τους γονείς να πιστεύουν ότι πρέπει να είναι εμπειρογνώμονες για να μπορέσουν να καθίσουν και να παίξουν με τα παιδιά τους.
Η σκακιέρα τοποθετείται ώστε ο κάθε παίκτης να έχει στην κάτω δεξιά γωνία του ένα λευκό τετράγωνο. Οι δύο αντιμέτωποι στρατοί, ο Λευκός και ο Μαύρος, αποτελούνται από 16 κομμάτια: ένα Βασιλιά, μία Βασίλισσα, δύο Αξιωματικούς, δύο Ίππους, δύο Πύργους και οκτώ πιόνια. Μέσα σε λίγα λεπτά μπορεί οποιοσδήποτε να μάθει τους τρόπους που τα κομμάτια κινούνται και κόβουν (τρώνε) άλλα κομμάτια.
Ο στόχος κάθε παίκτη είναι να «στριμώξει» τον αντίπαλο Βασιλιά σε θέση όπου δεν μπορεί να αποφύγει τη σύλληψη, δηλαδή να κάνει «ΜΑΤ». Είναι εντελώς φυσικό κάποιος αρχάριος να χάσει πολλές παρτίδες μέχρι να αρχίσει να ανταγωνίζεται κάποιον εμπειρότερο παίκτη. Το πρώτο πράγμα που διδάσκει το σκάκι είναι ότι δεν πρέπει να τα βάζουμε κάτω εύκολα. Το δεύτερο είναι ότι δεν πρέπει να κάνουμε τα ίδια λάθη δύο φορές.
Σε ψηλότερα επίπεδα το σκάκι είναι ένα παιχνίδι της απεριόριστης πολυπλοκότητας και βάθους. Αλλά η ομορφιά του παιχνιδιού είναι ότι όλοι οι παίκτες, σχεδόν σε οποιοδήποτε επίπεδο, αντιμετωπίζουν εκπλήξεις και προκλήσεις. Όσο περισσότερο παίζει κάποιος και μαθαίνει το παιχνίδι, τόσο περισσότερο απορροφάται από αυτό και συχνά τον συνοδεύει για όλη του τη ζωή.
Όλοι μπορούν να παίξουν ΣΚΑΚΙ!
Παγκόσμιοι πρωταθλητές όπως ο Αμερικανός Μπόμπι Φίσερ και ο Ρώσος Γκάρι Κασπάροβ, έμαθαν να παίζουν σκάκι στην ηλικία των 6 χρόνων. Ο Ανατόλι Κάρποβ ήταν μόλις 4 χρόνων όταν στάθηκε για πρώτη φορά μπροστά σε σκακιέρα.
Ο Μπόρις Σπάσκι άρχισε να παίζει σκάκι στην ηλικία των 5 χρόνων. Ο νυν παγκόσμιος πρωταθλητής Μάγκνους Κάρλσεν, στα 8 του έπαιξε στο πρώτο του τουρνουά. Όλοι μπορούν να παίξουν σκάκι, αφού το παιχνίδι δεν απαιτεί ιδιαίτερη ηλικία ή σωματική διάπλαση. Η μόνη προϋπόθεση για να μάθει κάποιος σκάκι είναι να μπορεί να σκεφτεί. Εφόσον απαιτεί μόνο σκέψη, το σκάκι είναι μια γέφυρα που ενώνει ανθρώπους διαφορετικής ηλικίας, φυλής, φύλου, σε μια πνευματική δραστηριότητα που όλοι μπορούν να απολαύσουν.
Ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής Βλαντιμίρ Κράμνικ είναι μεγάλος υποστηρικτής του σχολικού σκακιού. Σε πρόσφατη συνέντευξή του είπε: «Το σκάκι ταιριάζει τέλεια στο να γυμνάζει κανείς τη στρατηγική σκέψη. Ειδικά για τα παιδιά και τους έφηβους, η τακτική εξάσκηση στο σκάκι μπορεί αναμφίβολα να οδηγήσει σε ορατή βελτίωση των αποτελεσμάτων στο σχολείο».
Γιατί να μάθω στο παιδί μου σκάκι;
Μια ματιά στα πολλά οφέλη που έχει το σκάκι στην νοητική ανάπτυξη του παιδιού και ποιος είναι ο σωστός τρόπος να διδαχθεί.
Βασίλης Θεοχάρους
Ένα από τα αρχαιότερα παιχνίδια λογικής, το σκάκι αποδεδειγμένα είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος να ακονίσετε το μυαλό σας. Τι οφέλη όμως μπορεί να έχει το να μάθουμε στο παιδί μας να παίζει σκάκι;
Πρώτα απ’ όλα, δεν υπάρχει κάποια «σίγουρη» ηλικία για να ξεκινήσουμε να ασχολούμαστε με το σκάκι και θα μπορούσαμε να πούμε πως εξαρτάται από το άτομο. Υπάρχουν παιδιά που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για το παιχνίδι από μικρή ηλικία, αλλά αν έπρεπε να κάνουμε μια γενίκευση, γύρω στα 7-8 είναι η περίοδος που το παιδί θα καταφέρει να κατανοήσει τους βασικούς κανόνες με μεγαλύτερη ευκολία. (φωτο: Α. Κελίρης)
Η φύση του παιχνιδιού είναι τέτοια που το παιδί αναπτύσσει τις ικανότητές του ώστε να αναλύει καταστάσεις και να λαμβάνει αποφάσεις. Ακόμα, πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι, όσο περισσότερο εξασκείται, θα μπορεί να λαμβάνει αυτές τις αποφάσεις χωρίς να μας συμβουλεύεται, που αυτό βοηθάει στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής του.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που βλέπουν το σκάκι σαν μια αλληγορία για τη ζωή και βέβαια δεν έχουν άδικο. Μιας και κάθε κίνηση πρέπει να είναι σοβαρά προμελετημένη, το παιδί μπαίνει στη διαδικασία να σχεδιάζει καλύτερα τις «κινήσεις» του, κυριολεκτικά και μεταφορικά – μια δεξιότητα που θα φανεί πολύ σημαντική στο μέλλον. Όπως μία λάθος κίνηση μπορεί να μας κάνει να χάσουμε το παιχνίδι, έτσι και στην αληθινή ζωή αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες για τις πράξεις μας. Αυτό είναι ένα καλό μάθημα για το πώς πρέπει το παιδί να αναλαμβάνει τις ευθύνες του και να πειθαρχεί στους κανόνες. Ταυτόχρονα, προωθείται μία υγιής αίσθηση του ανταγωνισμού και το παιδί μαθαίνει να τη διαχειρίζεται σωστά.
Σε εγκεφαλικό επίπεδο, έχει αποδειχθεί πως το σκάκι εξασκεί και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Το αριστερό ημισφαίριο ευθύνεται για την αναλυτική σκέψη, ενώ το δεξί ημισφαίριο για την κατανόηση αφηρημένων όρων και τη δημιουργικότητα. Ενισχύεται η μνήμη καθώς το παιδί πρέπει να θυμάται κινήσεις, συνδυασμούς και διαφορετικούς τρόπους παιξίματος, όπως και η προσαρμοστικότητα, μιας και κάθε διαφορετικός αντίπαλος έχει τη δική του τεχνική. Οι συνδυασμοί των θέσεων και κινήσεων βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα μαθηματικά προβλήματα, καθώς εκπαιδεύονται να παρατηρούν το θέμα από διάφορες οπτικές στην αναζήτηση λύσης.
Τίθενται οι βάσεις για καλύτερη και πιο οργανωμένη έρευνα. Το αγωνιστικό σκάκι είναι ένα σπορ που χρειάζεται πολλή μελέτη. Όταν έρθουν τα δύσκολα χρόνια της εφηβείας που η προσοχή μπορεί να διασπαστεί με το παραμικρό, οι μικροί μας φίλοι δεν θα αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στο να μείνουν προσηλωμένοι και να κατανοούν όσα διαβάζουν.
Μαρία Χατζηνικολάου
Είναι πολύ σημαντικό το πώς θέλουμε να διδάξουμε στο παιδί μας σκάκι. Αν αποφασίσουμε να το γράψουμε σε κάποιο σύλλογο, καλό θα ήταν να μιλήσουμε με τον εκπαιδευτή σχετικά με τους τρόπους διδασκαλίας που ακολουθεί. Αν έχουμε οι ίδιοι γνώσεις που θέλουμε να του μεταδώσουμε, η καλύτερη συμβουλή είναι να διδάξουμε όπως θα θέλαμε να διδαχθούμε. Ποιος είναι ο στόχος μας και πώς βλέπουμε το σκάκι; Είναι απλά ένα παιχνίδι; Είναι μια πλατφόρμα από την οποία το παιδί μας θα πάρει πολύτιμα μαθήματα χωρίς την πίεση που ήδη δέχεται από το σχολείο; Τέλος, ενώ είναι θεμιτό να… υποβαθμίζουμε λίγο το παιχνίδι μας για χάρη του παιδιού, αν το αφήνουμε να νικήσει εύκολα, μάλλον θα κάνουμε περισσότερο κακό παρά καλό. Άλλωστε, κανείς δεν γίνεται καλύτερος χωρίς να ξεπεράσει δυσκολίες.
Και γιατί σκάκι και μάλιστα αυτή την περίοδο;
Γιατί πολλά που θεωρούσαμε δεδομένα στην εποχή μας όπως και στη χώρα μας αλλάζουν με δραματικό τρόπο. Έτσι λοιπόν χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε αξίες, καταστάσεις και κυρίως τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αξιολογούμε τα δεδομένα που δεχόμαστε. Κατανόηση των δεδομένων, προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στα πολλά προβλήματα που προκύπτουν, ψύχραιμη αντιμετώπιση, αυτοπειθαρχία και πολλά περισσότερα σε μία ενασχόληση που διδάσκει και ψυχαγωγεί ταυτόχρονα!!
Ραφαήλ Αντωνίου Ανδρέας Χατζηνικολάου
