Εισαγωγή – Η ιστορία του σκακιού
Θεωρείται σημαντική και απαραίτητη η ιστορική ανασκόπηση του σκακιού, ώστε να μπορέσουμε να σχηματίσουμε τη σωστή γνώμη για την αξία του ευγενούς αυτού παιχνιδιού που παίζεται για πολλούς αιώνες από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Παλαιότερα το σκάκι παιζόταν μόνο από αυλικούς και την υψηλή κοινωνία, αφού θεωρείτο παιχνίδι των πλουσίων, ενώ σήμερα παίζεται από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Φυσικά, σήμερα το σκάκι δεν θεωρείται απλά ένα ψυχαγωγικό παιχνίδι αλλά πολλοί πιστεύουν πως το σκάκι είναι επιστήμη, το σκάκι είναι τέχνη. Η ιστορία του σκακιού είναι πάρα πολύ παλαιά. Έχουν γραφτεί και ειπωθεί πάρα πολλά όσο αφορά την προέλευσή του και κανείς δεν είναι σίγουρος για το πόσα χρόνια πριν έχει ανακαλυφθεί το σκάκι.
Υπάρχει όμως μια ιστορία για την οποία έχουν αναφερθεί πολλοί ιστορικοί αλλά και συγγραφείς, που ίσως να είναι και η αληθινή. Κατ’ αρχάς η ιστορία μιλά πως το σκάκι έχει προέλευσή τις Ινδίες και υπάρχουν ενδείξεις πως εκεί είναι γνωστό πάνω από 2000 χρόνια, ενώ ένα κινέζικο σκάκι είναι γνωστό πάνω από 4000 χρόνια. Λέγεται πως ο Βασιλιάς είχε διατάξει τους σοφούς του παλατιού του να εφεύρουν μέσα σε τρεις μόνο μέρες, ένα παιχνίδι που να τον ψυχαγωγεί και αν τον ικανοποιούσε θα έδινε ως αντάλλαγμα, τόσο χρυσάφι όσο μπορούσαν να σηκώσουν.
Ο πρώτος σοφός παρουσίασε στο Βασιλιά ένα χρυσό κύβο με ασημένιες βούλες επάνω του. Ο Βασιλιάς έπαιξε με τον κύβο αλλά δεν τον εντυπωσίασε. Ο δεύτερος σοφός επινόησε μια σμαραγδένια σφαίρα πάνω σε μαρμάρινη βάση που είχε το ίδιο αποτέλεσμα με την πρώτη εφεύρεση. Ακολούθησαν διάφορες επινοήσεις αλλά καμιά δεν ικανοποίησε μέχρι που ο γηραιότερος σοφός του παλατιού, ο Σίσσα, παρουσίασε στο Βασιλιά μια σκακιέρα σαν τη σημερινή και κομμάτια που δεν διέφεραν πολύ από αυτά που χρησιμοποιούμε σήμερα. Και όλα αυτά αναπαριστούσαν τα τέσσερα στοιχεία του τότε ισχυρού Ινδικού στρατού, άρματα, Ίππους, ελέφαντες και στρατιώτες, όλα οδηγούμενα από το Βασιλιά και ένα βεζίρη.
Ο Βασιλιάς ενθουσιάστηκε πάρα πολύ από την εφεύρεση του Σίσσα και όταν τον ρώτησε τι ήθελε για αμοιβή, ο Σίσσα δεν ζήτησε χρυσάφι ή άλλους θησαυρούς, αλλά σιτάρι. Ο πονηρός σοφός Σίσσα ζήτησε να τοποθετηθούν κόκκοι από σιτάρι στη σκακιέρα ως εξής: Ένας κόκκος σιτάρι στο πρώτο τετράγωνο, δύο κόκκοι στο δεύτερο τετράγωνο, τέσσερις κόκκοι στο τρίτο, οκτώ στο τέταρτο κ.ο.κ. Ζήτησε δηλαδή να διπλασιάζεται ο αριθμός των κόκκων σιταριού από το 1ο μέχρι το 64ο τετράγωνο.
Ο Βασιλιάς αρχικά θεώρησε ασήμαντη την επιθυμία του σοφού του και ήθελε να ανταμείψει τον Σίσσα με κάτι μεγαλύτερο. Αφού τελικά διέταξε να εκπληρωθεί η επιθυμία του Σίσσα που επέμενε, η έκπληξη του Βασιλιά ήταν τόσο μεγάλη μόλις πληροφορήθηκε πόσο σιτάρι θα χρειαζόταν για να εκπληρώσει την επιθυμία του Σίσσα, που δεν ήξερε πραγματικά τι να πρωτοθαυμάσει. Την εφεύρεσή του, ή την επιθυμία του; Ο αριθμός των κόκκων σιταριού που χρειαζόταν μέχρι να φτάσει στο 64ο τετράγωνο ήταν 18.446.744.073.709.551.615 που αν το μετατρέψουμε σε κιλά, ο αντίστοιχος αριθμός είναι 977.677 δισεκατομμύρια τόνοι! Φυσικά τόσο σιτάρι δεν υπήρχε σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στις Ινδίες τα τετράγωνα της σκακιέρας ονομάζονται «κοχταζάρια» που σημαίνει σιταποθήκη και σε παλαιά ινδικά χειρόγραφα το σκάκι ονομάζεται «τσατούραγκα» που σημαίνει «τετραμερής», που ήταν η ονομασία του ινδικού στρατού που αποτελείτο από τέσσερα μέρη. Το σκάκι διαδόθηκε μετά στην Περσία απ’ όπου πήρε και αρκετές ορολογίες. Πολλές λέξεις που χρησιμοποιούμε έχουν περσική προέλευση όπως για παράδειγμα το ΜΑΤ που σημαίνει νεκρός και ΣΑΧ που είναι η ονομασία του Βασιλιά (Σάχης). Το σκάκι διαδόθηκε επίσης από τις Ινδίες σε ολόκληρη την Ασία και από την Περσία σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Στις Ινδίες τα τετράγωνα της σκακιέρας ονομάζονται «κοχταζάρια» που σημαίνει σιταποθήκη και σε παλαιά ινδικά χειρόγραφα το σκάκι ονομάζεται «τσατούραγκα» που σημαίνει «τετραμερής», που ήταν η ονομασία του ινδικού στρατού που αποτελείτο από τέσσερα μέρη. Το σκάκι διαδόθηκε μετά στην Περσία απ’ όπου πήρε και αρκετές ορολογίες. Πολλές λέξεις που χρησιμοποιούμε έχουν περσική προέλευση όπως για παράδειγμα το ΜΑΤ που σημαίνει νεκρός και ΣΑΧ που είναι η ονομασία του Βασιλιά (Σάχης). Το σκάκι διαδόθηκε επίσης από τις Ινδίες σε ολόκληρη την Ασία και από την Περσία σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η διάδοση του σκακιού σε ολόκληρο τον κόσμο ήταν γρήγορη και δεν άργησε να κυκλοφορήσει και το πρώτο σκακιστικό βιβλίο. Ήταν ένα πραγματικό αριστούργημα του Ισπανού Λουτσένα και το βιβλίο αυτό περιείχε διάφορα ανοίγματα παρτίδων και πολλά σκακιστικά προβλήματα.
Μετά βέβαια ακολούθησαν άλλα πολλά σκακιστικά βιβλία και συγγράμματα από διάφορους σκακιστές της τότε εποχής, που ανέλυαν τις παρτίδες τους και έλεγαν τη γνώμη τους για συγκεκριμένα ανοίγματα. Τα βιβλία αυτά μεταφράζονταν και κυκλοφορούσαν σε πάρα πολλές γλώσσες. Ίσως το μεγαλύτερο σκακιστικό σύγγραμμα ήταν εκείνο του γάλλου Φίλιντορ «Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού».
Ακολούθησε μια πολύ μεγάλη σκακιστική βιβλιογραφία που ασχολείται με τη θεωρία, τη στρατηγική, τις παρτίδες των διάσημων παικτών και πολλά άλλα. Επίσης πολλά είναι και τα περιοδικά που εκδίδονται για το σκάκι. Στην αρχή οι κανόνες του παιχνιδιού τροποποιούνταν συνεχώς. Οι τελευταίες σημαντικές αλλαγές έγιναν στην Ιταλία την εποχή της Αναγέννησης, τον 15ο αιώνα, που θεωρείται σημαντικός για τις τέχνες και τις επιστήμες. Από τότε το σκάκι παραμένει αμετάβλητο και παίζεται από όλους με τον ίδιο τρόπο.
Με τη συνεχή και ραγδαία διάδοση του σκακιού άρχισαν φυσικά να διοργανώνονται και αγώνες μεταξύ των καλύτερων παικτών διάφορων εποχών που συνεχίζουν μέχρι σήμερα.
Ο επίσημος τίτλος για τον πρωταθλητή κόσμου καθιερώθηκε το 1886 και πρώτος παγκόσμιος πρωταθλητής ήταν ο Στάινιτς.
Τον Ιούλιο του 1924 ιδρύθηκε στο Παρίσι η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία FIDE που σημαίνει «Fédération Internationale des Échecs». Είναι μια τεράστια οργάνωση με 190 κράτη-μέλη. Πριν 65-75 χρόνια τα μέλη ήταν μόνο 64. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν πόσο γρήγορα διαδόθηκε και αγαπήθηκε το σκάκι αλλά κυρίως δείχνουν πως το σκάκι είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό παιχνίδι και πως δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα άλλο πνευματικό παιχνίδι. Η FIDE διεξάγει τακτικά τα συνέδριά της, το παγκόσμιο πρωτάθλημα, τη σκακιστική ολυμπιάδα και αναρίθμητα τουρνουά. Πρόεδρος της σήμερα (2023) είναι ο κ. Αρκάδυ Ντβόρκοβιτς από τη Ρωσσία. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως ένας εκ των αντιπροέδρων της FIDE είναι ο κ. Γιώργος Μακρόπουλος, ο για πολλά χρόνια πρόεδρος της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας (ΕΣΟ), που έχει προσφέρει πάρα πολλά για το σκάκι στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο.
Το σκάκι στην Κύπρο ενώ ήταν γενικώς ακόμη σε θεωρητικά μέτρια επίπεδα, τα τελευταία χρόνια έγιναν τεράστια άλματα προόδου, κυρίως στο νεανικό και στο γυναικείο σκάκι. Είναι πολύ ευχάριστο το γεγονός και αξίζει να σημειωθεί πως κερδίζει συνεχώς έδαφος. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 9 ενεργά σωματεία σε όλες τις ελεύθερες πόλεις. Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί και λειτουργούν αρκετές σκακιστικές ακαδημίες με πλειάδα παιδιών που ασχολούνται με το σκάκι. Μερικά από αυτά τα παιδιά έχουν ήδη πολλές διακρίσεις στο ενεργητικό τους. Οι κύπριοι παίκτες λαμβάνουν μέρος σε αγώνες του εξωτερικού αλλά κυρίως λαμβάνουν μέρος σε πολλά τοπικά τουρνουά που διοργανώνει τακτικά η Κυπριακή Σκακιστική Ομοσπονδία (ΚΥΣΟ).
Πρόεδρος της ΚΥΣΟ (2023) είναι ο κ. Κρίτων Τορναρίτης, ένας από τους μεγαλύτερους λάτρεις του σκακιού! Η Εθνική ομάδα λαμβάνει μέρος σε μεγάλες διοργανώσεις της Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Σκακιστικής Ομοσπονδίας. Το μέλλον ανήκει στα παιδιά που ασχολούνται με το σκάκι και είναι οι καρποί των ακαδημιών και των σχολών σκακιού που λειτουργούν στην Κύπρο υπό την καθοδήγηση και διεύθυνση έμπειρων σκακιστών και αναγνωρισμένων προπονητών.
